اثر تیمار کردن بذر و رژیم های آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و کیفیت دانه کنجد

تنش خشکی یکی از مهم ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات زراعی می باشد. از جمله مهمترین راههای بهبود جوانه زنی و استقرار گیاهچه در شرایط رطوبت کم پرایمینگ می باشد. این تحقیق در دو مرحله آزمایشگاهی و مزرعه ای با هدف بررسی اثرات استفاده از پرایمینگ و مدت زمان این تیمار بر روی کنجد توده بومی جیرفت و نیز تاثیر پرایمینگ بذر بر تحمل به خشکی در شرایط مزرعه به کار رفت. مرحله آزمایشگاهی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1388 اجرا شد. . در این آزمایش نه تیمار بذری ( شاهد، 2 - ، 5- ، 10- و 15- بار پلی اتیلن گلایکول و 3/ ، 1 و 2 مولار کلرید سدیم) فاکتور اول و پنج مدت زمان تیمار کردن بذر (4 ، 12 ، 16 ، 24 و48 ساعت ) فاکتور دوم بود. صفات اندازه گیری شده شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن ریشه چه و ساقه چه بودند. تیمارهای پتانسیل اسمزی با محلول peg در غلظت های پایین و هیدروپرایمینگ در زمان های متفاوت بکار رفته در این آزمایش بطورکلی باعث افزایش درصد، سرعت جوانه زنی طول و وزن ریشه چه و ساقه چه نسبت به شاهد و هالوپرایمینگ با غلظت های بالای نمک شد. تیمار بذر با محلول 2- بار پلی اتیلن گلایکول به مدت 24 ساعت به عنوان بهترین تیمار بذری انتخاب گردید و بر روی بذور مطالعه در مزرعه اعمال گردید. مرحله مزرعه ای، با هدف مطالعه تاثیر شرایط مختلف رطوبتی و اثرات پرایمینگ بر اجزای عملکرد کنجد در سال زراعی 88-1387 با استفاده از کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان واقع در شرودان فلاورجان انجام شد. در این آزمایش چهار رژیم آبیاری ( پس از 75، 100، 120 و 150 میلی متر تبخیر از تشت کلاس آ ) به عنوان کرت اصلی و دو سطح تیمار بذر ( بذر تیمار شده با پلی اتیلن گلایکول و بذر شاهد) در کرت های فرعی قرار گرفتند. طول دوره کاشت تا سبز شدن، 50% گلدهی، نیام بندی و رسیدگی فیزیولوژیک در حالت اسموپرایمنگ نسبت به بذور شاهد کمتر بود. رژیم آبیاری تاثیر معنی داری بر مراحل مختلف نمو کنجد نداشت. ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، وزن خشک اندام های هوایی و شاخص برداشت در اسموپرایمینگ نسبت به بذور تیمار نشده بالاتر بود. با کاهش میزان رطوبت قابل استفاده در خاک، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن خشک اندام های هوایی و شاخص برداشت کاهش یافت. عملکرد دانه در واحد سطح در حال اسموپرایمینگ نسبت به بذور شاهد 01/12 بیشتر بود. با افزایش میزان رطوبت قابل دسترس برای گیاه بر عملکرد دانه افزوده شد. درصد و عملکرد روغن و عملکرد پروتئین در حالت اسموپرایمینگ نسبت به حالت شاهد بیشتر بود. درصد روغن و پروتین تحت تاثیر تیمار رطوبتی قرار گرفت، با این تفاوت که با تاخیر در آبیاری، درصد روغن کاهش و درصد پروتئین افزایش یافت. حداکثر عملکرد روغن در حالت اسموپرایمینگ و در رژیم آبیاری 75 میلی متر تبخیر و حداقل عملکرد روغن در حالت بذر شاهد و در رژیم آبیاری 150 میلی متر تبخیر و حداکثر عملکرد پروتئین برای بذر شاهد و رژیم آبیاری 150 میلی متر و حداقل عملکرد پروتئین برای برای بذر شاهد و رژیم آبیاری 75 میلی متر بدست آمد. پرایمینگ باعث افزایش سرعت و درصد جوانه زنی و رشئد گیاهچه در آزمایشگاه شد بذرهای پرایم شده باعث سبز شدن بیشتر و بالا بردن صفات کمی و کیفی کنجد در شرایط تنش و معمولی شد.